Συνείδηση και τύψεις συνειδήσεως

1. Εισαγωγή

Το θέμα της προηγούμενης ομιλίας μου ήταν ο νόμος του αντιπεπονθότος κατά και στην οποία είχα αναφέρει ότι οι δοκιμασίες που θα περάσουμε στην πορεία της ζωής μας είναι αποτέλεσμα των πράξεων που κάναμε, κατά παράβαση των φυσικών νόμων, σε προηγούμενες, συνήθως, ενσαρκώσεις μας. Αυτές τις παραβιάσεις των φυσικών νόμων τις κάναμε είτε εν γνώσει μας, είτε εν αγνοία μας. Στην πρώτη περίπτωση θα έχουμε κατόπιν τον έλεγχο από την συνείδησή μας (τύψεις συνειδήσεως) γιατί εκείνο το οποίο μας επισημαίνει ότι οι πράξεις μας αποτελούν παράβαση φυσικού νόμου είναι η συνείδησή μας με βάση το περιεχόμενο αυτής. Στην δεύτερη οι πράξεις μας αυτές θα αποτελέσουν το αντιπεπονθός μας για επόμενες ενσαρκώσεις. Συνεπώς είναι ενδιαφέρον να δούμε: τι είναι συνείδηση, ποίο είναι υο περιεχόμενο αυτής και τι τύψεις συνειδήσεως.

2. Τι είναι συνείδηση

Συνείδηση[1] είναι η φυσική εκείνη εμφάνιση, η οποία έχει αφ εαυτής την δύναμιν της νοήσεως, είναι δηλαδή το πραγματικό ον, το οποίο έχει γνώση της υπάρξεώς του και δηλώνει την δυνατότητα του ανθρώπου να έχει γνώση του εαυτού του και επίγνωση των ψυχικών του καταστάσεων, γι αυτό η συνείδηση ταυτίζεται με την ψυχή. Συνεπώς Ψυχή και Συνείδηση είναι το αυτό πράγμα. Εκείνο που ελέγχει τις πράξεις ἠ τις σκέψεις μας, όταν αύται δημιουργούν είτε για ημάς αυτούς, είτε δια τους άλλους, θλίψεις, πικρίες και δοκιμασίες, δεν είναι αύτη καθ’ εαυτήν η συνείδηση μας, αλλά εκείνο το οποίον προέρχεται από την λειτουργίας της συνειδήσεως μας και από το περιεχόμενο αυτής το οποίο είναι το πλήθος των ιδεών που έχουν εκδηλωθεί στην συνείδησή μας. Αλλά τι είναι Ιδέες;

Ιδέες είναι δυνάμεις της ψυχής και Νόμοι της νοητικής πνευματικής φύσης Όπως εκ των λειτουργούντων Νόμων της μη νοητικής φύσεως εξαρτάται η προαγωγή και η εξέλιξη των ουσιών της μη νοητικής φύσεως έτσι και εκ των Ιδεών (δηλαδή εκ του ιδεολογικού Είναι της ψυχής) εξαρτάται η προαγωγή και εξέλιξη της ψυχής. Η εκδήλωση των ιδεών στην ψυχή είναι αποτέλεσμα της επαφής του με τις καθόλου μορφές του περιβάλλοντός του. Η επαφή αυτή γίνεται με την βοήθεια του οργανισμού του όντος και ο σχηματισμός των ιδεών στην ουσία της ψυχής γίνεται με την βοήθεια της διανοίας του. Όπως εκ των λειτουργιών των νόμων των υλικών ουσιών εξαρτάται η προαγωγή και εξέλιξις των αυτών, έτσι εκ των ιδεών εξαρτάται η προαγωγή και εξέλιξις της ψυχής.

Η συνείδηση, το Είναι της συνειδήσεως, χωρίζεται σε δύο έννοιες: α) την φυσική συνείδηση και β) την ηθική συνείδηση.

Φυσική συνείδηση

Φυσική συνείδηση είναι αυτό τούτο το ψυχικό μας Εγώ. Το Εγώ αυτό δια της ουσιαστικής του εμφανίσεως στην Φύση εξεδήλωσε τις δυναμικές του ενέργειες, τις οποίες δια της οργανικής του φύσεως και της επαφής του προς τα εξωτερικά φαινόμενα της Φύσεως μετέβαλλε σε γνωστικές και συναισθηματικές.

Πρωταρχική εκδήλωση του ψυχικού τούτου Εγώ είναι η αισθησιακή του δύναμη, την οποία εξωτερικεύει μόνον δια του οργανισμού του και ειδικότερα δια των οργάνων αυτού. Την εξωτερίκευση της αισθησιακής δυνάμεως της ψυχής, ακολουθούν όλες οι άλλες δυνάμεις της, δηλαδή εκείνες οι οποίες γίνονται ιδεατές και συναισθηματικές. Η ψυχική ατομικότητα άνευ της οργανικής της φύσεως (του οργανισμού), δεν θα μπορούσε να καταστεί ιδεατή (δηλαδή να αναπτύξει και εκδηλώσει τις Ιδέες της) και συναισθηματική (δηλαδή να αναπτύξει και εκδηλώσει τα συναισθήματά της), ούτε θα προσλάμβανε την έννοια του συνειδητού Είναι. Αυτό και μόνον δείχνει την μεγάλη αξία του οργανισμού στην εξέλιξη της ψυχικής ατομικότητος

Κάθε ψυχικό πλάσμα είναι ατομικό, ως εκ τούτου και το συνειδητό Είναι κάθε όντος είναι ατομικό και δια τον λόγο αυτόν κάθε συνείδηση έχει ιδιάζοντα χαρακτηρισμό. Κατ’ ακολουθία φυσική συνείδηση είναι αυτό τούτο το ψυχικό Είναι των όντων της Φύσεως (δηλαδή η ψυχή ή ψυχική ατομικότητα). Το ψυχικό αυτό Είναι δια της λειτουργίας της οργανικής του φύσεως έγινε, όπως είδαμε, ιδεατό και συνειδητό και δια του τρόπου αυτού αφενός μεν απέκτησε ιδεολογικό περιεχόμενο, αφετέρου δε γνώρισε τον εαυτό του και εν συνεχεία θα γνωρίζει αλλά και θα αναγνωρίζει τον εαυτό του.

Ηθική συνείδηση

Ηθική συνείδηση είναι η έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να διακρίνει το ορθό και δίκαιο από το άδικο και λανθασμένο και αυτό οφείλεται στο γνωστικό και συναισθηματικό περιεχόμενο της φυσικής συνειδήσεως.

Στη ψυχή υπάρχουν και ενεργούν Ιδέες, Αισθήματα και Συναισθήματα. Το πλήθος και η ποιότητα σε ιδέες, αισθήματα και συναισθήματα που αποτελούν το περιεχόμενο της συνείδησης δεν είναι το αυτό σε όλες τις φυσικές συνειδήσεις, διότι όλες οι φυσικές συνειδήσεις δεν έχουν εκδηλώσει και μετατρέψει τις δυνάμεις του ουσιαστικού τους Είναι σε γνωστικές και συναισθηματικές ιδιότητες στην ίδια έκταση. Η διαφορά αυτή προέρχεται εκ δύο αιτίων, α) εκ της διαφορετικής αυτών αφετηρίας κατά την εμφάνισή τους στην Φύση και β) εκ του περιβάλλοντος στο οποίον βρέθηκαν και ενεργούν, γιατί το περιβάλλον ασκεί μεγίστη επίδραση στην ιδεατή και την συναισθηματική διάπλαση των ιδεών και συναισθημάτων. Επίσης αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον σε άλλους μεν ανθρώπους το περιεχόμενο από ιδέες και συναισθήματα της φυσικής συνείδησης επιδοκιμάζει και τις πλέον έκτοπους και μη φυσικές και ηθικές πράξεις, ενώ σε άλλους συμβαίνει το αντίθετο. Επειδή το ηθικό περιεχόμενο των φυσικών συνειδήσεων εμφανίζει διαφορετική εξελικτική δύναμη των ιδεών και συναισθημάτων, για τούτο δυνάμεθα να κατατάξουμε την ηθική συνείδηση των ανθρώπων σε κατηγορίες που ποικίλουν ανάλογα με τον βαθμό της εξελίξεως εκάστης φυσικής συνειδήσεως.

Η διάκριση φυσικής και ηθικής συνειδήσεως

Από τα λεχθέντα ανωτέρω συνάγεται ότι η μεν φυσική συνείδηση ταυτίζεται με την ψυχή, ενώ η ηθική συνείδηση με το περιεχόμενό της συνείδησης. Όπως είναι αυτονόητο και τα νήπια έχουν συνείδηση, το περιεχόμενο της οποίας εξαρτάται από την ψυχική τους προϊστορία. Μια άλλη έννοια που χρησιμοποιείται σχετικά είναι το ασυνείδητο, το οποίο, σύμφωνα με τους ορισμούς που δίνουν τα λεξικά, θα μπορούσε να παραλληλιστεί με την ηθική συνείδηση.

Τι είναι τύψεις συνειδήσεως

Τύψεις συνειδήσεως είναι ο εσωτερικός έλεγχος που ασκεί η Ηθική Συνείδηση στις πράξεις μας. Ο εσωτερικός αυτός έλεγχος που ασκείται στις πράξεις μας όταν αυτές δημιουργούν σε εμάς τους ίδιους ή στους άλλους θλίψεις, πίκρες, δοκιμασίες κλπ οφείλεται στην λειτουργία της συνειδήσεως και σύμφωνα με το ποσό των Ιδεών που υπάρχουν στην συνείδηση δηλαδή στην ουσία της ψυχής. Ο έλεγχος αυτός ασκείται και ακόμα και προ της εκτελέσεως μιας πράξεως και μας αποτρέπει ή όχι ανάλογα με το περιεχόμενο της συνειδήσεως.

Έτσι εξηγείται η λειτουργία των τύψεων της συνειδήσεως, όπου για την ίδια πράξη τους άλλοι αισθάνονται χαρά και άλλοι λύπη. Για παράδειγμα κάποιος, αν πλουτίσει αδικών άλλους[2], θα αισθάνεται χαρά για το «επίτευγμά» του, ενώ κάποιος άλλος που έχει εκδηλωμένο στο κέντρο της ψυχής του τον Νόμο της Δικαιοσύνης (ο οποίος είναι η μεταφορά του νόμου της Αρμονίας ή Μονάδας εννέα στο πνευματικό επίπεδο) θα αισθάνεται τύψεις (βλέπε και στο βιβλίο μου Πυθαγόρεια Αριθμολογία). Αυτός είναι ο λόγος που η ένταση και ποιότητα των τύψεων της συνειδήσεως επί των διαφόρων πράξεων και σκέψεων των ανθρώπων, διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Επισημαίνεται ότι και ο αδικών, σύμφωνα με το ως άνω αναφερθέν παράδειγμα, έχει μεν στο κέντρο της ψυχής του τον νόμο της δικαιοσύνης αλλά σε ανεκδήλωτη κατάσταση και γι’ αυτό δεν αισθάνεται τύψεις συνειδήσεως.

Σχέση συνειδήσεως και κάρμα

Είναι ενδιαφέρον να δούμε τη σχέση του κάρμα και της συνείδησης. Κάρμα, όπως είδαμε, είναι τα δυσμενή (συνήθως) γεγονότα της ζωής μας που οφείλονται σε ανάλογες πράξεις μας σε προγενέστερες (συνήθως) ενσαρκώσεις μας. Το κάρμα βασίζεται στον γνωστό Νόμο του Αιτιατού δηλαδή στο Νόμο της σχέσεως του Αιτίου και του Αποτελέσματος. Αυτό σημαίνει ότι οι πράξεις μας στην πορεία της ζωής μου δημιουργούν αποτελέσματα είτε στην συνέχεια της πορείας της ζωής μας είτε (συνήθως) σε άλλη ενσάρκωσή μας.

Επομένως ο άνθρωπος γεννιέται και ζει υπό τις επιδράσεις της μοίρας του, η οποία έχει καθορισθεί ως αποτέλεσμα των πράξεών του, όμως είναι ελεύθερος να αποφασίζει σε κάθε περίπτωση για την συμπεριφορά του. Το πώς θα συμπεριφερθεί ο άνθρωπος στα γεγονότα που οφείλονται στο κάρμα του εξαρτάται από το περιεχόμενο της συνειδήσεώς του. Συνεπώς η συνείδηση είναι εκείνη που θα συντελέσει ώστε ο άνθρωπος να γνωρίζει αν μια πράξη του γίνεται κατά παράβαση φυσικού νόμου ή όχι. Έτσι με βάση το περιεχόμενο της συνείδησης του ο άνθρωπος γνωρίζει ότι οι πράξεις του γίνονται κατά παράβαση φυσικών νόμων και μπορεί να αυτοσυγκρατηθεί και να μην παραβιάζει φυσικούς νόμους με τις πράξεις του.

Σχέση τύψεων συνειδήσεως και κάρμα

Οι τύψεις της συνειδήσεώς μας, είναι «η φωνή της συνειδήσεώς μας» που μας ελέγχει για πράξεις που κάναμε στην παρούσα ενσάρκωσή μας, κατά παράβαση των φυσικών νόμων, αποτελούν μέρος της εκπαιδεύσεως μας κατά την τρέχουσα ενσάρκωσή μας και δεν έχουν καμία σχέση με το κάρμα. Συνεπώς θα πρέπει να ακούμε «την φωνή της συνειδήσεώς μας» και να μην κάνουμε στο μέλλον πράξεις που να παραβιάζουν τους φυσικούς νόμους γιατί οι τύψεις της συνειδήσεώς μας είναι ένα σκληρό (και πολλές φορές βασανιστικό) εκπαιδευτικό όργανο το οποίο δεν μπορούμε να αποφύγουμε γιατί εκπηγάζει από τα βάθη της ψυχικής μας υπάρξεως.

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΤΑΚΑΣ (Ομιλία στην Θεοσοφική Εταιρία)

---

[1] Η λέξη συνείδηση, κατά τα λεξικά, είναι σύνθετη και προέρχεται από τις λέξεις «συν» και «οίδα» (γνωρίζω)

[2] αλλά και έναν λαό όπως συνέβη στην πρόσφατη πολιτική μας ιστορία