Ελευθερία είναι η έλλειψη εξαρτήσεως, δεσμεύσεως και εμποδίου. Στην ευρύτερή της έννοια η ελευθερία, ως ανθρώπινη ιδιότητα, είναι η δυνατότητα του ανθρώπου να πράττει ή να μην πράττει ότι επιθυμεί σύμφωνα με δική του πρωτοβουλία και με την θέλησή του χωρίς καμιά εξωτερική δέσμευση. Σύμφωνα με τους Πυθαγορείους, η ελευθερία όταν αναφέρεται στην Φύση, είναι Νόμος της Φύσεως τόσο της νοητικής πνευματικής Φύσεως όσον και της μη νοητικής Φύσεως και συνεπώς δεν είναι, όπως πιστεύτηκε από πολλούς, μόνο ηθική αρχή. Στην Πυθαγόρειο Αριθμολογία ο Νόμος της ελευθερίας χαρακτηρίζεται και ως Μονάδα Οκτώ (8). Κατόπιν των ανωτέρω θα εξετασθεί η δράση του Νόμου της Αλληλεπιδράσεως τόσο στο Φυσικό επίπεδο (μη νοητική φύση) όσο και στο Πνευματικό επίπεδο (νοητική φύση).
Η ελευθερία στο φυσικό επίπεδο
Ο νόμος της ελευθερίας είναι αυτός που εξασφαλίζει την αυτοτέλεια των μορφών της Φύσεως και θέτει όρια στην αλληλεπίδραση μεταξύ των μορφών ώστε οι ανώτερης δυναμικότητος μορφές με την αλληλεπίδραση να μην αφομοιώνουν τις κατώτερης δυναμικότητος μορφές και καταργούν μ’ αυτόν τον τρόπο την αυτοτέλεια τους. Αποτέλεσμα της λειτουργίας του Φυσικού νόμου της ελευθερίας (δηλαδή του φυσικού προτύπου αυτού του νόμου) στο φυσικό επίπεδο είναι να σχηματίζονται οι ειδικές μορφές των μη νοητικών κόσμων με τις ιδιάζουσες λειτουργίες τους καθώς και οι μορφές των νοητικών όντων με τα ιδιάζοντα γνωρίσματά τους και να εξασφαλίζεται η αυτοτέλεια όλων μορφών της Φύσεως η οποία (αυτοτέλεια)είναι βασική προϋπόθεση για την αύξηση των δυναμικοτήτων τους των ουσιών οι οποίες τις συνιστούν.
Οι μορφές της φύσεως εκδηλώθηκαν βαθμιαία και ενεργούν από την στιγμή της συστάσεώς τους. Η διαφορετική τους αφετηρία είναι και το αίτιο της διαφορετικής τους ενέργειας από δυναμική άποψη. Αυτός είναι και ο λόγος που ο εκδηλωθείς μέσα από την ουσία των μορφών νόμος της ελευθερίας δεν επιτρέπει να αφομοιώνονται οι μορφές μεταξύ τους και προσδιορίζει τον τρόπο ενέργειάς τους ώστε κάθε μία να αποτελεί ξεχωριστή ύπαρξη και να ενεργεί προς τις άλλες ανάλογα με το ποσό των ενεργητικών της δυνάμεων και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Εάν ο εκδηλωθείς και λειτουργών νόμος της ελευθερίας δεν διακανόνιζε κατ’ αυτόν τον τρόπο τις ενέργειες των μορφών τότε ο φυσικός κόσμος δεν θα χωριζότανε σε μορφές και τα πάντα θα ήταν ένα αδιαχώριστο σύνολο μέσα στο οποίο δεν θα ήταν δυνατή η εκδήλωση των ανεξαρτήτων ενεργειών της κάθε μορφής ούτε θα είχαμε την μεταξύ των μορφών αλληλεπίδραση της οποίας αποτέλεσμα είναι η αριθμητική αύξηση των δυνάμεων των ουσιών που αποτελούν τις μορφές. Με τον σχηματισμό των διαχωρισμένων μορφών και την εκδήλωση των ιδιαιτέρων τους ενεργειών προχωρεί ο άπειρος φυσικός κόσμος σε ατέρμονα εξέλιξη.
Δια του νόμου της ελευθερίας προσδιορίζονται τα πεδία συστάσεως και λειτουργίας των μορφών των κόσμων καθώς και οι τρόποι των ενεργειών κάθε κόσμου δια των μερών του. Η χωριστή ύπαρξη και λειτουργία κάθε Κόσμου διακανονίζεται με τον νόμο της ελευθερίας ο οποίος εξασφαλίζει τις μεταξύ των κόσμων σχέσεις έτσι ώστε αυτοί να προχωρούν απρόσκοπτα σε μεταμορφώσεις και ανελίξεις των δυναμικοτήτων τους.
Η ελευθερία στο πνευματικό επίπεδο
Στο πνευματικό επίπεδο ο Νόμος της Ελευθερίας συντελεί ώστε να αυτοπροσδιορίζεται το Είναι της κάθε ψυχικής ατομικότητας με συνέπεια την εκδήλωση αυτοσυνείδησης της πνευματικής οντότητας.
Όταν ο νόμος της ελευθερίας γίνεται συνειδητός στις νοητικές υπάρξεις τότε λαμβάνει την έννοια του ηθικού νόμου της ελευθερίας. Η έννοια του ηθικού νόμου της ελευθερίας στηρίζεται στην λειτουργία του φυσικού νόμου της ελευθερίας και γι’ αυτόν τον λόγο ο ηθικός αυτός νόμος πρέπει να ενεργεί στις ανθρώπινες φύσεις όπως ενεργεί ο φυσικός νόμος της ελευθερίας σ’ όλες τις μορφές της φύσης με αποτέλεσμα να τηρεί αυτές σε φυσική τάξη ώστε κάθε μία μορφή να εκπληρώνει ακώλυτα το σκοπό της με την εκδήλωση και εξέλιξη των δυνάμεών της.
Ο ηθικός νόμος της ελευθερίας αποτελεί εκδήλωση του ουσιαστικού Είναι των ανθρωπίνων ψυχών και αποσκοπεί στον διακανονισμό των σχέσεων των κοινωνικών ατόμων, στην μεταξύ τους αλληλεπίδραση και πρόοδο και στην επίτευξη της εκδήλωσης του νόμου της ελευθερίας δια του οποίου εξασφαλίζεται η πρόοδος και εξέλιξη των ψυχικών δυνάμεων των κοινωνικών ατόμων. Εάν ο ισχύων στις ανθρώπινες κοινωνίες κοινωνικός ηθικός νόμος της ελευθερίας δεν διακανονίζει τις φυσικές και κοινωνικές σχέσεις των ατόμων της κοινωνίας, τότε οι σχέσεις τους θα οδηγούν όχι μόνο στην καθυστέρηση της ψυχικής τους προόδου αλλά και στην παράταση της κακοδαιμονίας και στις δοκιμασίες τις οποίες θα υποστούν.
Η ελευθερία στο κοινωνικό επίπεδο
Στο κοινωνικό επίπεδο δεν είναι δυνατόν να απόλυτη ελευθερία γιατί ο άνθρωπος ως μέλος μίας κοινωνίας έχει αναγκαστικά δεσμεύσεις που οφείλονται στον κοινωνικό τρόπο ζωής ο οποίος ρυθμίζεται από το δίκαιο. Το δίκαιο επιβάλει όπως με την άσκηση της ελευθερίας του ο άνθρωπος όχι μόνον να σεβόμαστε την ελευθερία των άλλων αλλά και να εκπληρώνει και ορισμένες υποχρεώσεις απέναντί τους. Αυτός ο εξαναγκασμός που ασκεί το δίκαιο έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της ελευθερίας του κοινωνικού ατόμου ή άλλως την οριοθέτηση της ελευθερίας και έτσι η απόλυτη ελευθερία να μην είναι νοητή.
Κατόπιν των ανωτέρω στο κοινωνικό επίπεδο ο φυσικός Νόμος της Ελευθερία λαμβάνει την έννοια του Ηθικού Νόμου της Ελευθερίας. Ηθικός Νόμος της Ελευθερίας είναι νόμος εκείνος που περιορίζει τον φυσικό νόμο της ελευθερίας δια των υποχρεώσεων του κοινωνικού ατόμου προς τα άλλα κοινωνικά άτομα. Συγκεκριμένα, ο Ηθικός Νόμος της Ελευθερίας με την λειτουργία του επιβάλλει και απαιτεί κατά την άσκησή του από τα κοινωνικά άτομα: α) όπως καθένα εξ αυτών βούλεται, θέλει, κινείται και ενεργεί κατά τρόπο ώστε να μην εμποδίζεται η εκδήλωση της βουλήσεως, της θελήσεως, της κινήσεως και της ενέργειας των άλλων κοινωνικών ατόμων και β) όπως η πρόοδος και η ευδαιμονία των κοινωνικών ατόμων να μην γίνεται κατά τρόπο που να παρεμποδίζεται η πρόοδος και η ευδαιμονία των άλλων κοινωνικών ατόμων. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι αποτέλεσμα της λειτουργίας του ηθικού νόμου της ελευθερίας πρέπει να είναι ο διακανονισμός των κοινωνικών σχέσεων των νοητικών όντων κατά τρόπο ώστε να προστατεύεται η πρόοδος και η εξέλιξη των νοητικών και φυσικών τους δυνάμεων σε βαθμό ώστε να γνωρίζουν και να πληρούν τον σκοπό τους. Με αυτόν τον τρόπο προάγονται τα νοητικά όντα από τους κατώτερης νοητικής φύσεως κόσμους σε κόσμους ανώτερης πνευματικής φύσεως Όμως η βούληση, η θέληση, η κίνηση και η ενέργεια του κοινωνικού ατόμου είναι δυνατόν να εκδηλώνεται κατά τρόπο που να παραβλάπτει την πρόοδο και εξέλιξη των ψυχικών δυνάμεων των άλλων νοητικών όντων. Αυτές οι εκδηλώσεις που παραβλάπτουν την πρόοδο και εξέλιξη των ψυχικών δυνάμεων των άλλων νοητικών όντων αντιστρατεύονται όχι μόνον τον φυσικό νόμο της ελευθερίας αλλά είναι προορισμένες να μην επιτρέψουν την εκδήλωση του νόμου της αρμονίας.
Ο διέπων τις σχέσεις των κοινωνικών ατόμων κοινωνικός ηθικός νόμος της ελευθερίας([1]) εάν δεν στηρίζεται στην έννοια του προτύπου φυσικού νόμου της ελευθερίας, εάν με τον ηθικό αυτό νόμο δεν προστατεύεται και διασφαλίζεται η ακώλυτη πρόοδος και εξέλιξη των νοητικών όντων (όπως γίνεται στις άψυχες μορφές της φύσεως με τον λειτουργούντα φυσικό νόμο της ελευθερίας), τότε ο νόμος αυτός δεν είναι πραγματικά ηθικός νόμος της ελευθερίας. Αποτέλεσμα της εφαρμογής ηθικού νόμου της ελευθερίας αφισταμένου του φυσικού προτύπου είναι να διαταράσσονται οι αρμονικές σχέσεις και η εν γένει κοινωνική ζωή των κοινωνικών ατόμων και να μην προστατεύεται η πρόοδος και η εξέλιξη των φυσικών και νοητικών τους δυνάμεων. Η έλλειψη αρμονικής συμβίωσης μεταξύ των κοινωνικών ατόμων γεννά παθολογική κατάσταση στα άτομα και γίνεται το αίτιο αφενός μεν να μην αυξάνουν οι νοητικές τους δυνάμεις και αφετέρου να εμφανίζουν πάθη τα οποία απομακρύνουν τα άτομα από τον σκοπό τους και δημιουργούν στα άτομα άπειρες δοκιμασίες. Η έλλειψη κατανόησης της έννοιας του ηθικού νόμου της ελευθερίας και συνεπώς η μη άσκησή του στις κοινωνικές σχέσεις των ατόμων υπήρξε το αίτιο της δημιουργίας αντιλήψεων περί ηθικής εκτός των φυσικών νόμων και του ηθικού προτύπου του νόμου της ελευθερίας.
Στα προαναφερθέντα αίτια οφείλεται η κακοδαιμονία του ανθρωπίνου γένους και δεν θα παύσει να υφίσταται εφόσον τα κοινωνικά άτομα διατηρούν τις στενές τους αντιλήψεις περί των ηθικών εννοιών (δηλ. αντιλήψεις που δεν βασίζονται στις υποδείξεις τις οποίες παρέχουν οι λειτουργίες των φυσικών νόμων) και εφόσον δεν κατανοήσουν ότι ο σχηματισμός των εννοιών των ηθικών νόμων πρέπει να γίνεται με βάση τα πρότυπα της φύσεως (δηλ. τους φυσικούς νόμους που διακανονίζουν τις λειτουργίες της φύσεως και τις προάγουν σε εντονότερες και θειότερες ενέργειες). Παράδειγμα αυτής της αντίληψης μας παρέχει η λειτουργία της ανθρώπινης φύσης και συγκεκριμένα: Όταν η ανθρώπινη φύση διέπεται από τους λειτουργούντες εντός της φυσικούς νόμους τότε σημειώνονται οι ομαλές εκδηλώσεις των συναισθημάτων της ανθρώπινης ψυχής και η διαμόρφωση του νοητικού περιεχομένου των ανθρωπίνων διανοιών. Στην αντίθετη περίπτωση. Ότανόμωςη ανθρώπινη φύση δεν διέπεται από τους εντός της λειτουργούντες φυσικούς νόμους είτε από αλλοίωση ή από βλάβη των οργάνων της τότε η εκδήλωση των συναισθημάτων και η διάπλαση των ιδεών δεν γίνεται όπως απαιτεί η φύση της ψυχής αλλά κατά τρόπο αντίθετο (ενέργεια αντίθετη) προς την πρόοδο της ψυχής.
Ελεύθερος άνθρωπος
Ελεύθερος είναι εκείνος του οποίου ο νους είναι ανεξάρτητος από κάθε φύσεως προλήψεις, οι δεισιδαιμονίες και γενικά όλες οι κοινωνικές και θρησκευτικές συμβατικότητες οι οποίες, όταν υπάρχουν, παρεμποδίζουν την διάνοια του ανθρώπου από την χωρίς όρια έρευνα της αληθείας και δεν τον αφήνουν να αντικρίσει τις αλήθειες της Φύσεως. Επίσης ελεύθερος είναι ο άνθρωπος του οποίου ο νους δεν περιορίζεται στην αναζήτηση των θείων ιδεωδών του Σύμπαντος ούτε από θρησκευτικά ψεύδη, ούτε από τα εθνικά ψεύδη και αγυρτείες, ούτε από τα φυλετικά μίση, ούτε από την οικογενειακή απάτη και τόσες άλλες που συντρίβουν την καθολική αγάπη του κόσμου.
[1] Κοινωνικός ηθικός νόμος της ελευθερίας είναι αυτός που θεσπίζουν οι άνθρωποι για τις ανθρώπινες κοινωνίες ο οποίος είναι δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις να αντιτίθεται στον φυσικό ηθικό νόμο της ελευθερίας. Όλες οι μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις που έγινα (π.χ. η γαλλική Επανάσταση κατά της φεουδαρχίας ) ή ίσως που θα γίνουν στο μέλλον έχουν ως υπόβαθρο αυτή ακριβώς την διαφορά!