Η ΘΕΑ ΕΣΤΙΑ

1. μυθολογική αναφορά

Κατά την παράδοσιν αι Εστίαι ήσαν δύο. Η πρώτη, η αρχαιοτέρα, είναι η μήτηρ του Κρόνου και της Ρέας, η δε νεωτέρα, είναι η πρωτότοκος κόρη του Κρόνου και της Ρέας και αδελφή του Διός την οποίαν η αρχαία παράδοσις την παρουσίαζε τόσον ως πυργοφόρο όσον και ως τυμπανοφόρον.

Η λατρεία της Θεάς Εστίας.

Οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων εθεώρουν την Εστίαν ως την προστάτιδα του οίκου των και κατ’ επέκτασιν της πόλεώς των και δεν υπήρχαν αγάλματα της θεάς Εστίας αλλά εις μετέπειτα χρόνους αναφέρεται ένα εις το Πρυτανείο ως επίσης κάποια Ρωμαϊκά διότι αρκούσε δι’ αυτούς ο Βωμός του Ιερού και Ασβέστου Πυρός ο οποίος υπήρχε εις κάθε οικίαν. Επίσης κατά τους αρχαιότερους χρόνους, εστία όλης της πόλεως ήταν το Πρυτανείο, ως κοινή Εστία των πολιτών της, εις του οποίου τον δημόσιο βωμό εκαίετο άσβεστο το πυρ και την φυλαξιν και διατήρησιν αυτού την είχον αναθέσει εις τας Εστιάδας.

Αυτό το πυρ το διατηρούσαν εις τους βωμούς της Θεάς ιέρειαι αυτής, αι Εστιάδαι, εντεταλμέναι ίνα διατηρούν αυτό άσβεστο, διότι πίστευαν επίσης ότι δια της μεσολαβήσεως ιερειών Εστιάδων, το ζωντανό και ενσώματο πυρ μετεβάλλετο εις πνευματικόν και ότι μετά αυτήν την μεταβολήν εξέφευγε πλέον εκ της δικαιοδοσίας της θεάς Εστίας και ανελάμβανε πλέον την μετέπειτα δράσιν αυτού ο θεός Ήφαιστος, το πρωτότοκον τέκνο του Θεού Διός και της Θεάς Ήρα.

Εστιάδαι

Ως Εστιάδας οι Έλληνες, δεν είχαν παρθένας φύλακας του πυρός, όπως συνήθιζαν οι Ρωμαίοι, αλλά γυναίκας αγνάς εις την ψυχήν αι οποίαι ήταν υποχρεωμέναι κατά την θη­τεία των ως ιέρειες της Εστίας να παραμένουν καθαραί διότι όπως αι παρθέναι ούτω και αυταί «εφανέρω­νον το άκαρπον επειδή εθεώρουν και το πυρ ως αεικίνητο και ότι η αεικινησία είναι άκαρπη και τίποτα δεν γεννά». Σχετικώς προς την αναφερθείσαν ψυχικήν αγνότητα, απαραίτητον ίνα γεννηθή η μυστηριακή Εστία, το επιμαρτυρούσε και η προ του Ασκληπιείου της Επιδαύρου Επιγραφή ήτις ανέφερεν: «αγνεία δ’ εστί φρονείν όσια».

Κατά την περίοδον της παρα­κμής της αρχαίας θρησκείας και δη κατά τους χρόνους της Ρωμαϊ­κής κατοχής κατά τους οποίους οι βαθύτεροι συμβολισμοί απώλεσαν την εσωτερικήν αυτών συμβολικήν σημασίαν και, ως ήτο επόμενον, ο θεσμός των Εστιάδων είχε παρεμηνευθή, όπως υπήρξε παρερμηνεία και άλλων θεσμών και τελετουργιών και εις περίοδον προ της Ρωμαϊ­κής κατοχής. Ούτω, δια τας Εστιάδας, οι Ρωμαίοι επίστευαν ότι όφειλαν να παραμένουν δια βίου παρθέναι και αν μια εξ αυτών έχανε την παρθενία της η ποινή της, ήταν να ταφή ζωντανή εις την Γην. Επίσης κατά την περίοδον αυτήν αι θυσίαι εις τους βωμούς των θεών ήταν αιματηραί ([1]).

Πρυτανείον

To Πρυτανείον ήτο δημόσιον κτίριον ιερόν εις το οποίον αι Ελληνικαί πόλεις ετίμων την θεάν Εστίαν και εξένιζον εις αυτό και τους ξένους πρέσβεις. Εις μεταγενεστέρους χρόνους το Πρυτανείον πέραν του θρησκευτικού χαρακτήρος του, ως χώρος λατρείας της Εστίας, προσετέθη και ο πολιτικός και αργότερα έγινε και δικαστήριο. Ετιμάτο εις άπαντας τους ναούς των άλλων Θεών και εις απάσας τας οικίας εις τας εστίας των ως οικιακή Θεά και προστάτιδα του οίκου.

Συμμετοχή της Εστίας εις την Τιτανομαχίαν.

Η παράδοσις αναφέρει ότι η Εστία μετείχε εις την τιτανομαχίαν και ειδικότερα εις την φθοράν των Τιτάνων και ότι εξήτησεν από τον Δια να ικανοποιήση δυο επιθυμίας της α) την αιώνιαν παρθενίαν και β) όπως όταν θυσιάζουν οι άνθρωποι, πρώτον εις αυτήν να προσφέρουν και επίσης να προσφέρουν εις αυτήν τας απαρχάς των καρπών. Ο Ζευς επεκύρωσεν αμφότερα τα αιτήματα της Εστίας και ούτω εις πάσαν θυσίαν οι άνθρωποι, πρώτον εθυσίαζον εις αυτήν και έπειτα εις τους άλλους θεούς, εξ ου προέκυψεν η παροιμία «αφ Εστίας άρχεσθαι» όπερ σημαίνει άρχεσθαι εκ των σημαντικοτέρων πραγμάτων.

Το «αφ’ Εστίας άρχεσθαι» ήτο τοσούτον καθιερω­μένον εις την αρχαίαν λατρείαν ώστε δεν υπήρχε ανάγκη ξεχωριστού ναού της θεάς. Επίσης τοιαύτην σημασίαν έδιδαν εις την θεάν Εστίαν οι Έλληνες ώστε, όταν έκαναν σπονδάς, την πρώτη και την τελευταία τις προσέφεραν εις την θεάν Εστίαν.

2. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια.

Στην ελληνική μυθολογία, η Εστία είναι η θεά της εστίας, της οικιακής ζωής και της οικογένειας, η οποία λάμβανε την πρώτη προσφορά σε κάθε θυσία στο σπιτικό, αλλά δεν είχε δημόσια λατρεία. Στην Ρωμαϊκή μυθολογία η σχεδόν αντίστοιχή της ήταν η Βέστα, που προσωποποιούσε τη δημόσια εστία, και της οποίας η λατρεία έδενε τους Ρωμαίους με μια μορφή εκτεταμένης οικογένειας.

Το όνομά της σημαίνει “σπίτι και εστία”: το σπιτικό και τους κατοίκους του. Η Εστία συμβολίζει την συμμαχία μεταξύ των αποικιών και των μητέρων-πόλεών τους και είναι η μεγαλύτερη κόρη της Ρέας και του Κρόνου, αδερφή των Δία, της Ήρας, του Άδη του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Αρχικά εντασσόταν στους Δώδεκα Ολύμπιους, αλλά αργότερα αντικαταστάθηκε από τον Διόνυσο. Έπειτα, φρόντιζε την ιερή φωτιά στον Όλυμπο. Οι βωμοί της περιελάμβαναν κάθε οικογενειακή εστία.

Αμέσως μετά την γέννησή τους, ο Κρόνος κατάπιε την Εστία και τα αδέρφια της εκτός από τον Δία, ο οποίος αργότερα τους διέσωσε και τους οδήγησε σε πόλεμο εναντίον του Κρόνου και των άλλων Τιτάνων. Η Εστία ορκίστηκε να παραμείνει για πάντα παρθένα και αρνήθηκε στα καλέσματα του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα. Μια φορά κινδύνευσε να βιαστεί από τον Πρίαπο, έναν ελάσσονα θεό της γονιμότητας, αλλά σώθηκε από το ογκάνισμα ενός όνου.

---

[1] Σχετικά ο Πορφύριος εις το «ΠΕΡΙ ΑΠΟΧΗΣ ΕΜΨΥΧΩΝ» έργο του αναφέρει τα εξής: «… εις αρχαιοτέρας περιόδους αι θυσίαι εγίνοντο από καρπούς και μάλιστα κατ αρχάς προσφερόταν χλόη». Σχετικά προς τας σπονδάς αναφέρει τα εξής: «…Τα μεν αρχαιότερα από τα ιερά ήσαν νηφάλια, νηφάλια δε είναι τα υδρόσπονδα, τα μελίσπονδα, διότι  αυτόν τον υγρό καρπό τον επήραμε έτοιμο από μέλισσες, έπειτα ήσαν τα έλαιοσπονδα κατόπι δε έγιναν τα οινόσπονδα. Μαρτυρίες δι αυτά, προέρχονται από τους πίνακας των νόμων, οι οποίοι ήσαν αντίγραφα από τα Κρητικά Κορυβαντικά ιερά».

Επίσης και ο Εμπεδοκλής αναφέρει ότι «με αστόχα­στους φόνους ταύρων δεν εβρέχετο ο βωμός διότι, ως γνωρίζω, όλους κατείχε η αγάπη και η αίσθησις της συγγενείας και δι’ αυτό ουδείς ουδέν εφόνευσεν». Σχετικά προς τας σπονδάς αναφέρει τα εξής: «…και σμύρνα καθαρή στις θυσίες και λιβάνι αρωματικό και στο έδαφος έρριπταν σπονδαί από τα ξανθά μέλια συνήθειας αι οποίαι εις μερικούς ακόμα σώζονται ωσάν αναμφισβήτητα ίχνη της αληθείας»